Ouders naar de rechter
Vlak voor de zomervakantie was een escalatie tussen school en ouders volop in het nieuws. Het ging over islamitische kinderen die niet op de klassenfoto stonden, omdat deze gemaakt was op de dag dat ze vrij hadden gekregen vanwege het Offerfeest. De rechter oordeelde dat de school gehandeld had in strijd met de wet op gelijke behandeling en de school moest een schadevergoeding van vijfhonderd euro betalen. Het gebeuren leidde tot verhitte gemoederen. Iedereen vond er wat van. Ouders zouden bijvoorbeeld veel te snel naar de rechter stappen. We zouden in een Amerikaans systeem terecht komen van juridisering.
Staatsecretaris Dekker zei dat de uitspraak van de rechter hem had verbaasd. Hij kon zich voorstellen dat de school zich er niet bij neer zou leggen. Ook het AD vond dat de uitspraak van de rechter te ver ging: “Het gevolg van deze uitspraak is dat scholen voortaan ook niets meer kunnen plannen op Jom Kipoer, Holifeest, Divali, Dankdag voor het Gewas en Arbeid of de vijftigjarige bruiloft van opa en oma van iedere willekeurige leerling.”
 
Begrip
Woorden van begrip voor de ouders waren er ook. De NRC schreef dat deze ouders hun school echt van kwade trouw verdachten en zich diep gekwetst voelden. Nederland zou het risico lopen begrip voor en contact met moslimgroepen te verliezen, wier gevoelens van achterstelling en discriminatie dus navenant zouden oplopen. Dit conflict had anders opgelost moeten worden, met herstel van wederzijds vertrouwen tot gevolg.
En Ouders & Onderwijs relativeerde het idee dat er sprake zou zijn van juridisering in Nederland: “Daar waar in het kalenderjaar 2016 784 mensen naar Achmea belden, belt per maand een groter aantal mensen naar Ouders & Onderwijs. Die telefoongesprekken laten zien dat mensen rond onderwijsknelpunten vaak eerst en vooral wanhopig zijn. (…). Moet je het ‘juridisering’ noemen als een ouder dan zijn toevlucht neemt tot een advocaat?”
 
Escalatie voorkomen
Er zijn dus veel meningen en gevoelens losgekomen naar aanleiding van de gemiste klassenfoto. Zo’n escalatie kent alleen verliezers. Ook al stelt de rechter de ouders in het gelijk, ze krijgen er geen betere samenwerking met school voor terug. Niemand is gebaat bij een uit de hand gelopen conflict. Laten we dan ook vooral kijken hoe we escalatie tussen scholen en ouders zoveel mogelijk kunnen voorkomen. Vanuit Ouderbetrokkenheid-PLUS kan ik hiervoor de volgende drie tips geven.
 
Tip 1: Investeer in een goede relatie met ouders
Wie alleen met ouders praat als er problemen zijn, of wanneer het rapport van het kind besproken moet worden, bouwt niet aan een band van onderling vertrouwen. We hoeven niet bevriend met ouders te raken; dat staat professionele distantie in de weg. Maar begrip voor de situatie waarin ouders zich bevinden, weten wat hen beweegt en aandacht voor hun kijk op het kind, zijn van groot belang om goed met hen samen te kunnen werken. Ouders zullen bij een empathische houding vanuit school, zelf waarschijnlijk ook meer begrip voor de school tonen. Bovendien zullen ouders die zich werkelijk gezien en gehoord voelen, niet snel wantrouwig zijn. De relatie kan een stootje hebben en ze zullen niet naar machtsmiddelen grijpen om in lastige situaties hun zin door te drukken.
 
Tip 2: Durf je kwetsbaar op te stellen
Vaak wordt kwetsbaarheid gerelateerd aan zwak zijn. En dat is ook niet gek, want wie uitgebreid zijn onzekerheden ten toon spreidt, in de hoop dat de ander hem uit medelijden tegemoet zal komen, toont zich inderdaad zwak. De kracht van kwetsbaarheid toont zich pas, wanneer een kwetsbare houding geworteld is in zelfvertrouwen. Dit houdt in dat je het lef hebt je ‘ongewapend’ te tonen. Dat je je harnas afdoet om de ander werkelijk te kunnen ontmoeten. Dat je durft te zeggen dat je geen oplossing voorhanden hebt en de moed hebt de ander hierbij om hulp te vragen. Dat je feedback van de ander niet ziet als een aanval (die gepareerd moet worden met een tegenaanval), maar als hulpmiddel tot verbetering.
Wil je op school een cultuur stimuleren waarin het veilig is om kwetsbaar te zijn? Zeg dan wat vaker:
– Ik weet het niet;
– Fouten maken is menselijk. Laten we er wel lering uit trekken;
– Wat denk jij dat wijsheid is in deze situatie?
– Zou je me feedback willen geven?
– Het spijt me oprecht; ik wilde je niet kwetsen.
 
Tip 3: Zoek naar meer balans
Er is geen simpel recept dat als trucje kan worden ingezet om ernstige conflicten te voorkomen, aangezien het altijd maatwerk betreft. Soms zul je leiderschap moeten tonen, maar op andere momenten zul je juist een stapje terug moeten doen. Zo herstel je de balans wanneer de gelijkwaardigheid verstoord is:
– Hebben ouders de neiging te veel zeggenschap naar zich toe te trekken? Laat dan leiderschap zien en neem vriendelijk maar beslist de regie in handen.
– Zijn ouders boos vanuit een gevoel van onmacht? Doe dan een stapje terug en nodig ze uit om mee te denken over een oplossing.
– Zijn ouders erg aanwezig en overmatig betrokken? Vraag ze dan om ruimte te laten voor anderen.
– Zijn ze afwezig of passief? Laat ze merken dat je ze echt nodig heb en stimuleer ze om hun competentie in te zetten voor de samenwerking met school.
– Denkt een ouder alleen aan het belang van het eigen kind? Laat zien dat de andere kinderen ook behoefte aan aandacht hebben.
– Ben je als leerkracht erg inlevend en heb je de neiging om snel toe te geven aan (onredelijke) eisen van ouders of om grensoverschrijdend gedrag door de vingers te zien? Leer waar nodig duidelijk je grenzen aan te geven.
– Voel je je als directeur erg verantwoordelijk? Laat anderen ook de ruimte om zich medeverantwoordelijk te voelen.
– Heb je als ib’er veel vertrouwen in ouders? Laat het niet ontaarden in naïef, blind vertrouwen, maar laat het gezond vertrouwen zijn. Vertrouw op God, maar zet wel je fiets op slot!
 
Natuurlijk is er nog veel meer over te zeggen, maar wie zich in deze drie tips heeft bekwaamd, zal situaties niet snel meer zien escaleren. Voor wie zich hierin verder wil verdiepen: lees het boek Schoolleider aan zet in ouderbetrokkenheid. Met ambitie en lef naar een nieuwe regie (Bazalt, 2016).