Op 18 november j.l. presenteerde prinses Laurentien het rapport Buiten de lijntjes, waarin het thuiszittersvraagstuk wordt besproken en het perspectief van de thuiszitters zelf wordt belicht. Thuiszitters: dit is hoe de 4.790 leerlingen geregistreerd staan die drie maanden of langer ‘verzuimen’ van school. Dat zijn de officiële cijfers, en het betreft het topje van de ijsberg. Het gaat om ongeoorloofd schoolverzuim van langer dan drie maanden, van kinderen die op school staan ingeschreven. Oudervereniging Balans spreekt echter over een kleine 15.000 kinderen van wie het officieel bekend is dat ze zonder onderwijs zitten. Daar zitten ook kinderen bij die vrijstelling hebben gekregen van de leerplicht. En dan zijn er nog de 67.000 leerlingen die meer dan 16 uur in vier weken zonder geldige reden afwezig waren. Het zijn verontrustende cijfers, waarachter veelal grote drama’s schuilgaan.  In Buiten de lijntjes komen de ervaringen en de mening van de kinderen en jongeren om wie het gaat naar voren en wordt verkend welke elementen van belang zijn om tot oplossingen te komen. Maatwerk wordt erg gemist.

Ik sprak met een moeder van drie kinderen, die vrijstelling hebben gekregen van de leerplicht en nu thuisonderwijs krijgen. Dit omdat het onderwijs op school niet aansloot bij wat zij nodig hadden. Het begrip ’thuiszitter’ gebruikt deze moeder liever niet. Het suggereert van alles, dus spreekt ze liever van kinderen die niet naar school gaan. Haar kinderen waren zeer ongelukkig op school. Het was een lijdensweg voor het hele gezin. Nu geeft deze moeder haar kinderen thuis zelf les. Ze heeft haar baan ervoor op moeten geven, maar er is in ieder geval weer rust gekomen in het leven van de kinderen. Ze krijgen weer zelfvertrouwen. Maar het buiten de maatschappij vallen is moeilijk. Hoe maak je bijvoorbeeld speelafspraakjes, als je niet naar school gaat en alle kinderen daar al met elkaar afspreken?

Ik vroeg deze moeder of zij, en misschien zelfs ook haar kinderen als ervaringsdeskundigen mee wilden praten in een online bijeenkomst met prinses Laurentien over het thuiszittersvraagstuk. Met tranen in haar ogen vertelde deze moeder mij waarom haar kinderen er niet bij zouden zijn, en waarom de stem van veel kinderen nooit gehoord zou worden:

“Voordat een kind thuisonderwijs krijgt, is er al van alles gebeurd. Wat doet dit met het zelfbeeld van een kind? Ik heb al zoveel prachtige kinderen gezien, die ten gevolge van het niet flexibele schoolsysteem beschadigd zijn geraakt. Een groot deel van de kinderen die niet meer naar school gaan, is hoogbegaafd, soms zelfs uitzonderlijk hoogbegaafd. Van deze groep weet ik dat ze vaak ook uitzonderlijk sensitief zijn. Maar ik durf te zeggen dat dat voor bijna alle kinderen geldt die niet meer naar school gaan. Van deze kinderen is, vaak jarenlang, gevraagd om zich aan te passen. Er wordt van alles geprobeerd om de kinderen in de school te houden. Het begint met een onderzoek wat er aan de hand is. Vaak wordt er dan een test afgenomen om een profiel van het kind in kaart te brengen. De onderwijsbehoefte, het IQ, mogelijke diagnoses. In veel gevallen komt er van alles uit wat geen recht doet aan het kind. Toch worden er aanpassingen gedaan. Een plusklas, extra uitdaging, een schaduw (dat is een begeleider die in de klas zit bij het kind), een klas overslaan, doubleren, straffen, belonen, etc. etc.
De boodschap die het kind meekrijgt is: er is iets anders met mij, er is iets mis met mij. Ouders zijn zoekend en vinden vaak geen passende hulp. Zo val je van de regen in de drup. Veel van deze kinderen ontwikkelen angsten. Voelen zich niet meer veilig. Want niemand begrijpt ze en ze hebben nog een leeftijd waarop ze zichzelf nog moeten leren begrijpen en daar juist hulp bij nodig hebben. Maar hoe leer je jezelf te begrijpen als er alleen maar focus is op aanpassing aan een systeem waar je je steeds aan probeert te conformeren, maar wat niet lukt? Deze kinderen, diepe denkers, die vaak op jonge leeftijd al veel en complexe gevoelens ervaren, trekken zich terug en hebben vaak een overprikkelde stressresponse. Die melden zich niet aan om in het bijzijn van allemaal onbekenden, en dan ook nog online, voor zichzelf op te komen. Ze weten nog helemaal niet wat dat is, voor zichzelf opkomen. Want daar is geen ruimte voor geboden. Want alle focus van betrokken partijen ligt op terugkeer naar school… Ze betrekken het op zichzelf: ik kan dit niet, niemand begrijpt mij en dat ligt aan mij, ik ben dom, want mij lukt niks.
Inclusie en gelijke kansen staan in Nederland hoog in het vaandel. Maar hoe dat ingericht is, met slechts een mogelijkheid, namelijk school, dat kan ik geen inclusie noemen. Bestuurders die niet boven het maaiveld durven uit te steken, want wettelijk is er al veel meer mogelijk dan werkelijk uitgevoerd wordt. Een leeuw heeft toch ook andere behoeftes dan een aap, of een slang? Toch leven ze allemaal in dezelfde jungle. Oké, wij zijn allemaal mensen, maar toch, waarom niet autonomie geven daar waar nodig? Vrijheid van onderwijs werkelijk ruimte bieden. Zodat zeer asynchrone leerlingen vrij van jaarklassen en grenzen van basis-, voortgezet- en vervolgonderwijs kunnen ontwikkelen?”

Al luisterend naar deze moeder, kreeg ook ik tranen in mijn ogen. Wat moet het vreselijk zijn om niet werkelijk gezien en gehoord te worden. Luisteren naar kinderen en ouders, dat is wat nodig is vanuit het onderwijs. Maar als al het zelfvertrouwen bij de kinderen verdwenen is en ze durven zich niet meer te uiten, dan is er eerst herstel van een gezond zelfbeeld nodig. Laten we de kinderen dus vooral onbevooroordeeld bevragen op het moment dat preventie nog mogelijk is, en zo voorkomen dat dit soort beschadigingen in de levens van kinderen en hun ouders plaatsvinden.

Ik ben ervan overtuigd dat er altijd maatwerk mogelijk is. Dat wil niet zeggen dat we van een leerkracht kunnen vragen 30 verschillende aanpakken te hanteren in een klas. En ook wil maatwerk niet zeggen dat op school blijven altijd de beste oplossing is. Maatwerk kan ook betekenen dat een kind beter thuisonderwijs kan krijgen. Maar misschien kunnen de ouders dan wel worden gefaciliteerd hun kind mee te laten doen in een klein groepje hoogbegaafde of autistische kinderen dat privé-onderwijs ontvangt. Zolang dat soort oplossingen niet maatschappelijk geaccepteerd wordt en wettelijk niet goed geregeld is, ervaren ouders vaak dat ze in gevecht zijn met instanties om hun kind een veilige plek te kunnen bieden waar zij kunnen leren. Een beetje hulp en vooral ook acceptatie kan heel helpend zijn. Anders blijft het ook in sociaal opzicht lastig als kinderen thuis komen te zitten. Kinderen willen immers naar clubjes kunnen gaan en speelafspraken kunnen maken.

Kortom, laten we weer kijken naar de behoeften van het kind in plaats van de inpasbaarheid in het systeem voorop te stellen. Het anders zijn dan de grootste gemiddelde deler mag wat mij betreft gezien worden als ‘het nieuwe normaal’. We zijn allemaal uniek en mogen allemaal buiten de lijntjes kleuren, zolang het maar wel onze eigen tekening is. ‘Als iedereen flexibel denkt in mogelijkheden, wordt maatwerk minder moeilijk,’ staat te lezen in een van de adviezen in het rapport van prinses Laurentien. Daar sluit ik mij vanuit Ouderbetrokkenheid-PLUS van harte bij aan.

 

Wil je weten wat de mogelijkheden zijn voor de diverse vormen van begeleiding vanuit Ouderbetrokkenheid-PLUS?  Neem dan contact op voor een kosteloos oriënterend gesprek. Of kijk onder diensten.